در مسابقات قهرمانی بانوان لیگ شهرستان های تابعه استان اصفهان که در فروردین سال 96 برگزار شد ، کیانا عرب با 87.5 درصد امتیازات قهرمان میز 1 مسابقات بانوان لیگ شهرستان های تابعه استان اصفهان شد.
این موفقیت را به ایشان و خانواده شطرنج اندیشه تبریک میگوییم.
مسابقات رده سنى شهرستان اصفهان از ٣٠ بهمن ماه با حضور٨٨ بازيكن آغاز شد و در پايان افتخارآفرينان انديشه مشخص شدند.
در رده سنى زير ٨ سال ماهان كوهى نفر دوم و آرش جعفرى نفر چهارم شدند.
در رده سنى زير ١٠سال امير حامد صادقى مقام اول و نيما جعفرى نفر سوم شدند.
در رده سنى زير ١٤سال سپهر بهزادى نفر سوم شد.
در مسابقات رده سنی کشوری که در اسفند ماه 95 برگزار شد ، طناز ازلی موفق به کسب عنوان قهرمانی در رده سنی زیر 16 سال گردید.
این قهرمانی را به طناز ازلی ، خانواده محترمش و مدرسه شطرنج اندیشه تبریک می گوییم و آرزوی موفقیت های روزافزون برای طناز ازلی داریم.
طی نظرسنجی های مرحله ای که در کانال فدراسیون شطرنج کشور برگزار گردید مدرسه شطرنج اندیشه موفق به کسب عنوان دومین باشگاه شطرنج برتر در سطح کشور شد.
این نظرسنجی در دو مرحله مقدماتی و نهایی برگزار شد که مرحله اول شامل دو گروه متشکل از شش باشگاه شطرنج بود و از هر گروه رتبه های اول تا سوم به مرحله نهایی صعود کردند. در مرحله مقدماتی ، مدرسه شطرنج اندیشه به عنوان نماینده استان اصفهان حضور داشت و در رقابتی پر هیجان توانست به مرحله نهایی صعود کند. این نظرسنجی عصر روز پنجشنبه 21 بهمن ماه شروع و تا آخرین ساعات فردای آن روز ادامه داشت.
در مرحله نهایی شش مدرسه شطرنج حضور داشتند که عبارتند از : مدرسه شطرنج اندیشه ، مدرسه شطرنج فرزین بوشهر ، مدرسه شطرنج سلامت سمنان ، آریا کرج ، پیشگام نوین تهران و مدرسه شطرنج پاییز .
مرحله نهایی در روز پنجشنبه 28 بهمن شروع شد و تا ساعت 24 روز شنبه ادامه داشت. در مرحله نهایی رقبا قدرتمند تر ظاهر شدند. باشگاه شطرنج اندیشه هم از همان ابتدا با حمایت شاگردان و خانواده توانست مقام سوم را برای خود تثبیت کند که البته با همت و همدلی زیادی که بین تمامی شاگردان و همراهان همیشگی اندیشه بود توانستیم به رتبه دوم با کسب 24% کل آرا برسیم.
اگرچه حق بر این بود که فاکتور های مهم تری همچون افتخارات و مقام های کسب شده باشگاه های شطرنج هم جز ملاک های تعیین کننده نتیجه لحاظ می شد اما با این حال موفق به کسب مقام دوم بهترین باشگاه شطرنج کشور شدیم.
در انتها وظیفه خود میدانیم این پیروزی را به تمامی عزیزانی که خود را جزئی از خانواده شطرنج اندیشه دانستند و آن را حمایت کردند تبریک گفته و از ایشان تشکر کنیم. تشکر از شاگردان مدرسه شطرنج اندیشه و خانواده های محترمشان ، اساتید و همکاران گرامی و تمامی اعضای خانواده بزرگ باشگاه شطرنج اندیشه.
در جام خزر بهمن 95 باز هم شاگردان مدرسه شطرنج اندیشه افتخار آفرینی کردند.
آرش جعفری قورتانی در پانزدهمین مسابقات بین المللی جام خزر موفق به کسب مقام اول ( قهرمانی ) در رده سنی زیر 6 سال با عملکرد ریتینگ 1200 گردید. این موفقیت را به آرش عزیز و خانواده محترمش و مدرسه شطرنج اندیشه تبریک میگوییم.
مشاهده صفحه مشخصات و امتیازات آرش جعفری در سایت اعلام نتایج شطرنج
پانزدهمین مسابقات بین المللی جام خزر از یکم تا هشتم بهمن ماه 95 ( 20-28 january 2017) در استان گیلان ، شهر رشت مجموعه ورزشی یادگار امام برگزار گردید. در این مسابقات کشور های ایران ، روسیه ، آذربایجان ، اسپانیا ، هلند ، آمریکا ، فنلاند ، هند ، گرجستان و … حضور داشتند و مسابقات در سطح بالایی برگزار گردید.
در این مسابقات استاد بزرگ گابریل سرگیسیان 2667 ( ارمنستان ) ، الکسی دریف 2651 ( روسیه ) ، استاد بزرگ پرهام مقصودلو GM 2584 ( ایران ) ، استاد بزرگ احسان قائم مقامی 2574 GM ( ایران ) و … حضور داشتند. همچنین تیم داوری این دوره از مسابقات شاهد حضور داور بین المللی شهره بیات ( سرداور کل مسابقات ) ، داور بین المللی حمیدرضا جدیدی ، داور بین المللی محمود ترازی ، داور بین المللی فریبا باقرزاده و داور بین المللی مسعود شرافتی بود.
همچنین علاقمندان به مشاهده اسامی و امتیازات شرکت کنندگان مسابقات بین المللی جام خزر میتوانند از لینک های زیر استفاده کنند :
مشاهده نتایج و امتیازات شرکت کنندگان جدول A
مشاهده نتایج و امتیازات شرکت کنندگان جدول B
جاذبه های نقاشی بهانه ای است تا کودکان 3 تا 4 ساله خوب نگاه کنند، تجسم کنند و شکل ها را بسازند.يافتن تشابه و تفاوت و تکميل اشکال و رنگ آميزی و دانستن ارزش مهره ها مباحث آن است.
اولين رمز تدريس موفق، علاقه مند کردن نوآموزان به يادگيری است! 
سخنی با مادران و پدران
هم اکنون فرزند ما در حال رشد است. منش، هوش، قدرت ها و مهارت های او در حال تکميل شدن است. نيروی ذهن و مغز او با انديشيدن تکامل می يابد اندام های او به سادگی رشد می کند. اما پرورش توانايی های تفکر مانند قدرت استدلال، تحليل و نقد، خلاقيت، تمرکز و تصميم گيری به همان سادگی نيست، نياز به کار پيگير و با برنامه دارد.
سخت در اشتباهيم اگر تصور کنيم توانايی های تفکـر می تواند با تغـذيه تامين شود و خـودبه خود رشـد می کند و يا اينکه مسائل انديشه و مهارت های آن در دوران کودکی به دست نمی آيد و به دوران نوجوانی و پس از آن مربوط است . محققان و روان شناسان کودک ثابت کردند که بچه ها در 5 سالگی به 80 درصد رشد نهايی خود می رسند و شگفت آن که رشد بعدی بيشتر در جهت کمّی است تا کيفی!
بنابراين کودکان را نبايد از مسائل فکری دور نگهداشت و بايد با برنامه ای منظّم به آنها فکر کردن را بياموزيم. مشخص شده است که کودکان بسيار بيشتر از بزرگترها مستعدّ يادگيری و مهارت های فکری اند و در تمام کشورهای پيشرفته جهان آموزش تفکر برای کودکان در صدر وظايف نهادهای آموزشی است. همه برآنند که :
اما سوال اينجاست: چرا بچه ها کم تمرکزند و فکر کردن را به اندازه بازی کردن دوست ندارند. پاسخ آن است که بچه ها حاضر نيستند لذت ها و شادی ها را به تاخير اندازند. فکر کردن و تمرکز، هر بازی و عملی را به بعد موکول می کند. آنها صبر و حوصله شادی حاصل از تمرکز و فکر کردن را ندارند. اگر آنها با اين نوع شادی ها آشنا شوند قدر آن را خوب می دانند و برای آن سر و دست می شکنند.
بازی شطرنج امکان لذت و شادی حاصل از فکر کردن را برای بچه ها مهيّا می سازد. علاقه کودک را به گونه ای موثر در حل مسائل برمی انگيزد و با فعال کردن ذهن، عادت به انديشيدن را پديد می آورد.
سوخوملينسکی کسی که با عشقی بی کران سرتاسر زندگيش را وقف تدريس و تربيت کودکان کرد و 30 جلد کتاب و 500 مقاله در اين باره نوشت می گويد:
«شطرنج در آن بخش از کار ما که با گسترش الگوهای فکری سرو کار داشت نقش مهمی ايفا می کرد. کوچولوهای ما به شطرنج جذب می شدند. اين بازی به تفکر آنها نظم می بخشيد و قدرت تمرکز آنان را افزايش می داد مهم تر از همه حافظه آن ها را تقويت می کرد من می ديدم که بچه ها از نظر ذهنی می توانستند موقعيتی را که قبلا وجود داشته در نظر زنده کنند و موقعيت هايی را که احتمالا از پی می آيد از نظر بگذرانند. بدون کمک گرفتن از شطرنج نمی توان نيروی ذهنی و حافظه بچه ها را به تمام و کمال گسترش داد. شطرنج از عوامل ضروری تکامل فکری کودکان است.» (تعليم و تربيت علمی برای همگان ترجمه رضی هيرمندی)
آموزش حرکات و زدن مهره ها از همان درس اول در بازی های دو جانبه تمرين می شود و درس به درس تا به آخر که مات کردن حريف است ادامه می يابد.
اين شيوه تدريجی شرکت در بازی ها از ساده تا پيچيده بر اشتياق و علاقه کودکان 4 تا 7 سال در يادگيری بازی ها می افزايد. باور ما آموختن در هنگام بازی و بازی در هنگام آموزش است.
بازی شطرنج نمايش روند تفکر است. رويارويی انديشه و اراده هاست. در اين بازی جريان تفکر را می توان احساس کرد و ديد. آگاهی بر فرآيند تفکر برای ما که پيگير تربيت منطقی انديشه فرزندانمان هستيم بسيار دلکش و دارای نهايت اهميت است.
شناخت روند تفکر و بررسی آن در بازی شطرنج رابطه علم و عمل را ويرايش می کند. آيا بازيکن بازی را به دانش خود پيوند می زند؟ آيا فهم حرکات را دارد؟ دشواری اصلی کجاست؟ عدم دقت و تمرکز، ناتوانی در يادگيری، عدم خلاقيت و ضعف در قدرت محاسبه و يا علل ديگر مانع رشد تفکر و تحکيم آن است.
به عبارتی ساده شطرنج نظام ذهنی بازيکنان را در معرض يک «کالبد شکافی» دقيق برای آموزش انديشيدن قرار می دهد. همين بررسی و پژوهش تفکر، پروسه ای است که فوائد شطرنج را تجربه مند می سازد:
1. تقويت روند تفکر
2. تربيت منطقی انديشه
3. توانايی استدلال
4. رشد تفکر ديداری
5. قدرت محاسبه
6. قدرت پيش بينی
7. تقويت تمرکز
8. تفکر همه جانبه
9. توانايي قضاوت
10. قدرت تخيل
11. قدرت قياس
12. خلاقيت
13. قدرت تجزيه و تحليل
14. استفاده بهينه از زمان
15. روحيه پيگيری در حل مسائل
16. پايداری و مقاومت
17. اعتماد به نفس
18. تعادل روحی و اخلاقی در دشواری و سختی ها
درس های شطرنج کامل تر از هر درس ديگری به طور عملی و کاربردی عادت به درست انديشيدن را می آموزد و از آن مهمتر انگيزه و رغبت انديشيدن را در فراگيران برمی انگيزد.
شطرنج ورزش مغز است. سلول های مغز را ماساژ می دهد و به ذهن تحرک و جنبش می دهد، فعال و زنده بودن ذهن توان درک مسائل را بالا می برد و اشتهای حل مسئله و رسيدن به جواب را تحريک می کند.
تاکنون هيچ وسيله آموزشی در جهان ديده نشده که همانند شطرنج بتواند به درجه دقت و معرفت در داوری و شناخت بيافزايد.
دو اشاره :
برای يادگيری مطالب اين کتاب نيازی به مربی حرفه ای و اطلاعات قبلی نيست. احتياجی به صفحه و مهره هم نيست. خودآموزی است جامع که به خودی خود راهنمای مفيدی برای شطرنج آموزان است. مربيان گرانقدری که با خردسالان سر و کار دارند اجازه دهند اين نونهالان با مشاهده خود به مفاهيم برسند. امکان دهند هرچه بيشتر خودشان نکات درسی را دريابند. شما با اشاره های خود فقط راهنمايي کنيد ولی دروس را به «زور» به آنها ياد ندهيد. ياد نمی گيرند! در اين خصوص اشاره به دو نکته را ضروری می شمارم.
نکته اول :
آموختن تعبير آموزش در عمل است. آلمانی ها در مثلی مـی گويند: هـرجا تنها يـک نفـر حـرف می زند و ديگران گوش می دهنـد به دو دليل آنجا «کلاس درس» نيـست : -1 تنها يـک نفـر حرف می زند و -2 ديگران گوش می دهند.
پروفسور پال هالموس رياضی دان بزرگ مجاری بر اين باورست که: «بهترين راه آموختن عمل است و بدترين راه آموزش صحبت کردن»1
آموختن نوعی فعاليت عملی است. مانند شنا کردن و يا نواختن پيانو. می توان آموخت به نحوی که از سرمشق خوبی تقليد شود و مرتب تمرين کرد.
تصور نکنيد که آموختن از طريق انتقال چيزی از يک ذهن به ذهن ديگری صورت می پذيرد. بين ذهن معلم و ذهن شاگرد شکاف عميقی به نام فعاليت وجود دارد. هيچ کس با گفتار آن مربی که می گويد دست و پای خود را کجا و چگونه قرار دهيد شنا کردن را نياموخته است. برای يادگيری شنا بايد وارد آب شد.
هيچ انديشه و نظريه ای نمی تواند به اندازه تجربه شخصی خودتان شما را ياری دهد. فعاليت عملی، معيار ياد گرفتن است. شما آنچه را که انجام می دهيد ياد گرفته ايد و نه آنچه را می دانيد. برخی فلاسفه معتقدند که : اگر به يادگيری به عنوان يک فرآيند ذهنی فکر کنيد از يادگيری فعال باز می مانيد مشاهده کنيد، تجربه کنيد، ياد می گيريد.
جورج پوليا رياضی دان بزرگی که کتابهايش مرجع هر معلم و مربی آموزشی است می گويد : «بهترين روش ياد گرفتن يک مطلب آن است که خودتان آن را ياد بگيريد».
شگفت انگيز است! يادگيری بدون مربی و معلم بيشتر به يک آرزوی بزرگ شباهت دارد تا فعاليتی ثمربخش. اما پوليا ادامه می دهد که : «آرزوهای بزرگی وجود دارند که به صورت آرزو باقی می مانند. اين آرمان های دست نيافتنی خيلی هم بی فايده نبودند. تاکنون کسی به ستاره قطبی دست نيافته است ولی بسياری از مردم با نگاه کردن به آن توانسته اند مسير درست حرکت خود را پيدا کنند، همان گام های کوچکی که به سمت آرزوهای دست نيافتنی برمی داريد می تواند استعداد و توانايي شما را در حل مسائل افزايش و تکامل دهد» 2
بنابراين آن کوششی ثمربخش است که هرچه بيشتر به سوی آن «آرزوی بزرگ» حرکت کند. دانش آموز بايد تلاش کند تا بيشترين قسمت ممکن هر مسئله را خودش مستقلاً ياد بگيرد.
نکته دوم :
در اصل «آموزش شطرنج با تصوير» گزيده است از دو جلد کتاب Teaching chess step by step. اين ترجمه نه آزاد است و نه واژه به واژه و مقيّد. روايت ابتکاری نگارنده است که دريافت آسان تر و زودتر مطالب را سبب می شود به گونه ای که متن اصلی مانند يک ميدان مغناطيسی آن را در حوزه خود قرار می دهد. دروس در قالب نوينی در سه بخش متمايز و مرتبط نکات درسی، کار در کلاس و فعاليت عرضه می شود تا بر سه رکن مهم آموزش هر درس بيشتر تأکيد و توجه گردد.
ارتباط اين تقسيم بندی بر مشاهده استوار است و هدف اصلی کتاب اين است که فراگيران بتوانند خوب ببينند. مشاهده منجر به فهم نکات درسی می شود به شرطی که هدف معينی آن را هدايت کند. کافی نيست که نوآموزان را به خوب فکر کردن تشويق کنيد. آنان هنوز مشاهده کردن را بلد نيستند. مشاهده تکيه گاهی است برای تعميم و حدس. درس ها با تصاوير واضح در برابر چشمان شطرنج آموزان است و پس از آن به هيچ چيز بيشتری جز مشاهده نيازی نيست!
بخش اول : نکات درسی
درس ها با تصاوير مختلف و بيان ساده است. تصاوير را خوب نگاه کنيد. شطرنج يعنی توانايي مشاهده. مطالب را به دقت بخوانيد تطبيق
خواندنی ها با تصاوير به معنای فهميدن دروس
می باشد.
بخش دوم : کار در کلاس
بعد از هر درس مسئله هايي به دانش آموزان داده می شود تا با دروس آشنايي بيشتری پيدا کنند. هنگام انجام دادن اين تمرين ها در کلاس مواردی را که ياد نگرفته ايد معلوم می شود و می توانيد آنها را بپرسيد. پرسيدن کليد دانش است!
بخش سوم : فعاليت
هدف از انجام دادن فعاليت ها اين است که مفاهيم موردنظر به کار برده شوند و درک شوند. آنها را در بازی کشف کنيد و مهارت پيدا کنيد. مهارت در هر درس مهمتر از دانش آن درس است و نتيجه کار و تمرين منظم است. درسی که در آن مهارت نداريد بی فايده است و کاربردی ندارد.
– از متن سخنرانی پروفسور پال هالموس در گردهمايي رياضی دانان امريکا در
شهر سانفرانسيسکو – ژانويه 1974
– خلاقيت رياضی نوشته جورج پوليا ترجمه پرويز شهرياری
کتاب کاری است که اجزاء بازی ها را خارج از بازی و در قالب مسئله بررسی و برجسته می کند. تمرين حرکات، زدن مهره ها، تعويض، خارج شدن از کيش، حمله و دفاع کردن، قلعه رفتن و شرایط آن و بالاخره آموزش مات در يک حرکت به صورت مراحل از آسان به دشوار موضوع آن است. به طوری که نوآموزان پس از هر درس می توانند با حل مسائل آن تسلط کافی بر مباحث پیدا کنند.
سخنی با بزرگترها :
يکی از مباحث اساسی تحقيقات نظری در روش آموزش، يافتن ديدگاهی است که از آن منظر مسائل به ساده ترين صورت ممکن ديده و فهميده شونـد. توجه به تصاوير مدل کمکی است کـه دريافت و فهم معانی را به مراتب سهل تر از درک آن در جملات می کند زيرا معنا مستقيماً قابل ديدن و انتقال است. تصوير سيب برای همه دنيا يکی است و احتياجی به تفسير ندارد.
در اين باره خانم دونيس اِد انديس استاد دانشگاه بوستون امريکا در کتاب معروفش «مبادی سواد بصری» می نويسد: «ما به علت های گوناگون همواره می خواهيم دانش و معارف خود را با شواهد بصری تقويت کنيم. مهم ترين دليل برای اين تمايل همان صريح و مستقيم بودن تصاوير يا پيام های بصری و در نتيجه نزديکی و الفت آنها با تجربيات واقعی است».
روشن است که ديدن تصاوير سريع انجام می شود و همه چيز به صورتی جامع هم تحليلی و هم ترکيبی است. چشمان ما هنگام فعاليت به انرژی ناچيزی احتياج دارد و تقريباً با سرعت نور می بيند و در کمتر از ثانيه بی نهايت خبر را به مغز منتقل می کند. معانی بدون واسطه قابل ديدن هستند، ديدن تاريکی همان تاريکی است و ديدن بلندی همان بلندی است! ديگر نيازی به رمزگشايی و توجه ذهنی کلمات به معنا نيست. بنابراين تصاوير نفوذ مؤثری در فهم و درک مفاهيم نوشتاری دارند.
امروز به طور کلی برای آموزش کارآمد تر، تصاوير را در تمام کتاب های درسی و حتی منطق می بينيد. استفاده از تصوير در کتب زبان و رياضی تقريباً در هر برگ است! ولی به طور خاص کتابهای تصويری بدون نوشته و يا با نوشته کوتاه کتابهای کودکانند.
اکنون کتاب کار گام دوم را در دست داريد و برای اولين بار يک کتاب تمرين و تصوير مفاهيم شطرنج راهی نو و هيجان انگيز در برابر کودکان و نوجوانانی که چيزی از شطرنج نمی دانند می گشايد.
هدف از ترکيب تصاوير دنيای ذهنی شطرنج – دياگرام ها – با تصاوير دنيای واقعی آماده کردن کودکان برای فهم بيشتر مفاهيم و بهره گيری آسان تر از مطالب کتاب است. اشتياق به تصوير نسبت به کلام و شاد مانی و رضايتی که کودکان هنگام ديدن تصاوير دارند مسائل را دلپذيرتر می کند. برای کودکان پيش دبستانی که خواندن نياموخته اند و معنای واژه ها را خوب نمی دانند و حتی تلفظ واژه های فنی را بلد نيستند و شنيدن اين کلمات برايشان بيشتر خنده دار است تا معنادار، تصاوير می توانند پيام را منتقل و درک مفاهيم را ساده تر نمايند.
بارها به خاطر کلمه ای درس را متوقف کردم و بر سر تلفظ درست و معنی آن با بچه ها گفتگو و تمرين کردم. در شطرنج کلماتی مانند: پوزيسيون، آن پاسان، تمپو، تقابل، تعويض، گامبی، مطلق، آچمز، فيانکتو و … کم نيستند.
کودکان به عنوان بيننده عمل می کنند و دانش آنان بر اثر چيزهايی است که ديده و می بينند و مسائل را از طريق تماشا تجزيه و تحليل می نمايند. اين تجربه زمينه خوبی برای آموختن بازی شطرنج است که يک بازی ديداری است و مشاهده در آن نقش اساسی دارد. درس ها را بی دليل گفتاری نکنيم و مفاهيم را با پرگويی پيچيده نسازيم. بچه ها اطلاعاتی که با چشم و نه گوش دريافت می کنند زود تر می فهمند و شطرنج اول از مشاهدات ساده شروع می شود و بعد به توانايی در انتـزاع می رسد و دوباره به مشاهده در سطح عالی تر برمی گردد فقط گره کار در اين است که اشتياق به ياد گيری را در کودکان برانگيزيم.
آموزش چيزی به کسی که تمايلی به يادگيـری آن ندارد ممکن نيست، انرژی به هـدر ندهيد و برنامه ريزی نکنيد! تا زمانی که بچه ها اشتياقی به يادگيری از خود نشان ندهند تمام کوشش های ما نقش بر آب است. ايجاد شوق و ذوق نسبت به شطرنج يکی از کارهای اصلی است. اين واقعيتی است که کودکان 5 يا 6 ساله را والدين شان به کلاس شطرنج می آورند. آنها از جاذبه های شطرنج اطلاعی ندارند. شطرنج را بلد نيستند که به آن علاقه نشان دهند. يک بار بعد از کلاس به پسر بچه ای گفتم: چند بار است که کتابت سفيد است و هيچ تمرين نمی کنی، پس چرا کلاس می آيی؟ گفت: مامانم دوست دارد من به کلاس شطرنج بيايم!
و يا اينکه : از بچه ای که می گفتند معنای لغات بسياری را می داند پرسيدند معنای ژاکت چيست؟ گفت: لباسی است که وقتی مامانم سردش می شود من می پوشم!
والدين با تجربه می دانند که وقتی برای فرزندانشان تصميمی می گيرند اين فقط يک آغاز است و نه چيزی بيشتر از آن، فرزندان بايد خود به لزوم آن تصميم پی ببرند.
پافشاری صوری بر انجام کاری چه از طريق فرمان، تقاضا، پاداش و تنبيه بر روی بچه ها کارساز نيست. کار مورد علاقه بچه ها به موضـوع آن ربطی ندارد بلکه عمدتاً کاری است که می توانند انجام دهند. آنان به آنچه که انجام می دهند علاقه دارند. هيچ بچه ای به کاری که از آن بيزار است دست نمی زند. از اين تجربه می توان به اين نتيجه رسيد که :
«غلبه توانايی بر ناتوانی» نام رمز آموزش به کودکان است. دانستن، عبور از موانع، موفقيت و پيروزی سرچشمه جوشان ميل و رغبت کودکان است. موتور «ماشين آموزش» کودکان توانايی آنهاست. بدين ترتيب مسئله از اين قرار می شود که اشتياق به يادگيری شطرنج با يادگيری شطرنج پديد می آيد.
اولين بار واسيلی سوخوملينسکی بر اين وضع معماگونه -پارادوکس- انگشت نهاد بنابراين برای خروج از اين وضعيت هيچ راهی نيست مگر آن که در عرضه آموزش شطرنج تحرک و جنبش وسيعی برپا کنيم. همه تلاش ها می تواند بر محور اين دو نکته قرار گيرد :
-1 چگونه به بچه ها آموزش دهند.
-2 چگونه بچه ها فعاليت کنند.
توضيح بيشتر اين است که به شکل های گوناگون فهم مطالب و مفاهيم شطرنج را آسان کنيم، از فاصله کتابهای شطرنج با کتابهای کودکان بکاهيم و زبان مطالب را تا جايی که ممکن است ساده و تصويری کنيم. بچه ها بايد بتوانند درس ها را تمرين کنند. آموزش دقت، تمرکز و هدف يابی حاصل کار بر همين تمرين هاست. در واقع اين ابزارهای تفکر که والدين برای درست انديشيدن فرزند انشان در به در به دنبال آنند اساس تمرينات شطرنج است. دسترسی به تمرينات مفيد و مؤثر دروس و بازيهای دو نفره از همان درس های ابتدايی به بچه ها فرصت تجربه الهام گيری از آموزش ها را می دهد. موفقيت و پيروزی های آغازين شادی و از پی آن اشتياق نيرومند به شطرنج را پديد می آورد. در اين مرحله مقام استاد شايسته آن کسی است که در شاگردانش انگيزه و کشش ايجاد کند و آنها را به جانب شطرنج سوق دهد و حتی آنها را مشتاقانه ناگزير از انجام تمرينات بنمايد.
پارادوکس سوخوملينسکی : اشتياق به يادگيری در يادگيری است! يک استراتژی ارزشمند آموزشی است که اجرای آن به دو تاکتيک منفصل و متصل -1 چگونه درس بدهند (روش ياد دهی)، -2 چگونه درس بخوانند (روش ياد گيری)، منوط و مربوط است.
دانش دادگر
آذر – 90
اين کتاب نمونه های دفاع را مورد بررسی قرار می دهد و هر نوع دفاعی را در فصلی جداگانه و در حل مسائل آن توضیح می دهد اين مسائل تمريناتی است برای فهم بيشتر دفاع کردن.
مبحث مات در دو حرکت در پنج بخش ارائه می شود تا دقايق متفاوت و مرتبط آن به طور جداگانه مفهوم و تثبیت گردد. اين روش که مسئله اصلی را در ترکيبی از مسائل کمکی مورد تجزيه و تحليل قرار می دهد براساس اين نظر ژرژپوليا رياضی دان نامی است که : هر مسئله از چند مسئله کمکی بوجود آمده که برای حل آن بايد به مسائل کمکی آن احاطه کامل داشت. بنابراين برای اولين بار تمرکز بر فرآيند حل مسائل مات در دو حرکت با تمرينات آن آموزش داده می شود.
اينک کتاب مبانی شناخت (پايه 3) د ر اختيار علاقه مند ان قرار می گيرد. اين جلد د ر سطحی بالاتر تنظيم شد ه و برد اشت و تد وينی از پنج کتاب :
1. Learning chess step 2 (By: Rob Brunia, Cor van Wijgerden)i
2. Learning chess step 1plus (By: Cor van Wijgerden)i
3. Learning chess step 1extra (By: Cor van Wijgerden)i
4. Learning chess step 2 plus (By: Cor van Wijgerden)i
5. Learning chess step 2 extra (By: Cor van Wijgerden)i
است که شامل دو بخش اصلی، دفاع کردن و مات در دو حرکت می شود. د ر بخش «مات د ر د و حرکت» برای آنکه مباحث با نظم و ترتيب فهماتری رد ه بند ی شوند از پنج کتاب :
6. The Manual of Chess Combination (By: Sergey Ivashchenko)i
7. u2345 Chess Problems (By: Milan Velimirovic, Marjan Kovacevic)i
8. o303 Tricky Check Mate (By: Fred Wilson, Bruce Alberston)i
9. Winning Chess Exercises for Kids (By: Jeff Coakley)i
10. o202 Checkmate for Children (By: Fred Wilson, Bruce Alberston)i
با تغيير د ر برخی مسائل استفاد ه شد ه است. کتاب طبقه بند ی معينی از مباحث را بد ست می د هد که نمونه ای از کار سيستمی است. برای حل مسائل تد ارک قبلی لازم است و کتاب کار پايه 2 را بايد مطالعه و تمرين کرد. روند تکاملی تمرينات به ناچار سطوح بالاتری د ارد و ذهن را برای حل د شواری هايي که د ر بازی پيش می آيد آماد ه تر می سازد.
1- دفاع کردن
روشن است که اساس دفاع کردن بايد بر پيش گيري استوار باشد و برای اينکه بتوانيم با مؤفقيت دفاع کنيم لازم است به خوبی از حمله حريف آگاه باشيم و از آن پوزيسيونی که موجب حمله می شود سر درآوريم. با اين حال جوهر اصلی دفاع کردن بر مبنای تهديد حمله کننده به مجازات و يا جلوگيری از حمله است. «قهرمانان جهان ويلهلم اشتاينيتس و امانوئل لاسکر بازی های فراوانی را به لطف اجرای دقيق دفاع و سپس دست زدن به حمله متقابل بردند» (کوتوف – ميراث شطرنجی آلخين).
برای شناخت روش های دفاع کردن، چهار ويژگی دفاع را در قالب مسائل طبقه بندی کرده ايم. به عنوان نمونه در دياگرام زیر سياه چهار نوع دفاع دارد :
که بهترين آن زدن رخ است.
مبحث دفاع ترکيبی و يا ترکيب در دفاع موضوعی دشوارتر است که در گام های بعدی مورد مطالعه قرار می گيرد.
2- مسائل مات در دو حرکت :
ابتدا بايد روشن کرد که در اين بخش ما با چه نوع مسئله ای روبروئيم و عناصر اساسی آن کدام است. مسائل از نظر کلی به قول جورج پوليا رياضی دان نامد ار بين المللی بر دو نوعند: 1- مسائل مربوط به پيدا کردن و 2- مسائل مربوط به اثبات کردن. مسائل شطرنج از نوع پيدا کردنی است، بدين صورت که ما در شطرنج با مسائل ثابت کردنی که هدف آن مثلاً اثبات صحت قضيه ای باشند روبرو نيستيم. عناصر اساسی و بخش های مختلف مسائل پيد ا کرد نی عبارتند از : 1- مجهول، 2- د ا د ه ها و 3- شرط.
اين سه عنصر از نظر اهميت و اولويت همسان نيستند و شرط عنصر مهمتر و اصلی مسئله است. بد ون د رک د رستی از شرط مسئله شناخت و حل مسئله ممکن نيست. مجهول بايد بواسطه شرط با د اد ه ها ارتباط برقرار کند. برای نمونه اين دو مسئله را ملاحظه نمائيد : 1- مثلثی را با معلوم بود ن سه ضلع آن رسم کنيد و 2- مثلثی را با معلوم بود ن سه ارتفاع آن رسم کنيد. د ر هر د و مسئله د اد ه ها يکی است. سه پاره خط – د ر يکی سه ضلع و د ر د يگری سه ارتفاع- و مجهول هم يکی است، مثلث. ولی «شرط» اين د و مسئله با هم متفاوت است. د ر مسئله اول شرط شد ه که سه پاره خط اضلاع مثلث اند ولی د ر مسئله د وم سه پاره خط ارتفاع مثلث اند. لذا اين دو مسئله به کلی با هم فرق د ارند. اين را به د ليل اهميت عنصر شرط مثال زد يم. «شرط» مسئله در شطرنج و رياضی تفاوت مهمی با يکد يگر د ارند. د ر رياضيات شرط مسئله را معين می کنند ولی د ر شطرنج چنين نيست. شرط مسئله را بايد حد س زد و پيش بينی نمود. هيچ حريفی پيش از انجام حرکت فکرش را د ر اختيار د يگری قرار نمی د هد و ريشه همه پيچيد گی و بغرنجی مسائل شطرنج نسبت به مسائل رياضی د ر همين عد م تعين است.
پروفسور پوليا د رباره مسائل «مات د ر د و حرکت» می گويد: د ر مرحله ای از بازی شطرنج مهره های سفيد و سياه، به نحوی رو د ر روی هم قرار گرفته اند. مجهول عبارت است از حرکت سفيد. شرط، حرکتی را طلب می کند که بد ون ارتباط و تأثير حرکت سياه، سفيد بتواند د ر حرکت بعد ی شاه سياه را مات کند. يعنی اينکه حرکت مجهول بايد هر حرکت سياه را د فع کند و پاسخ آماد ه خود را برای مات کرد ن پيش بينی کند. به اين ترتيب، د ر اين حالت می توان شرط مسئله را برابر تعد اد حرکات مؤثری د انست که برای سياه پيش بينی می شود.
طرح عمل و استراتژی سفيد چنـين است : بايد از حرکت بحرانـی سياه که ظاهراً خطـر بيشتری د ارد آغاز کرد و فهرستی از حرکت های سفيد تنظيم کرد که می توانند با اين خطر عمد ه مقابله کنند. بعد حرکت های «د رجه د وم» سياه را د ر نظر می گيريم و از فهرست خود حرکت هايی را که قاد ر به مقابله با اين حرکت های د رجه د وم نيستند حذف می کنيم، «سرانجام بايد تنها جواب د رست باقی بماند».
اين راه حل کلی مسائل «مات د ر د و حرکت» است. شما می توانيد با پيروی از روش پوليا اين مسائل را حل کنيد. اين کار آسانی است، سختی کار د ر اين است که : چگونه می توان آن را آموزش د اد؟
روند ياد گرفتن از ياد د اد ن متفاوت است.!
آموزش حل اين مسائل را نمی توان با اين گونه توضيح و يا با حل کرد ن مسائل مات در دو حرکت يکی د انست. يافتن مجهول از راه کورمال و از طريق آزمون و خطا بد ون آگاهی از ارتباط عناصر اصلی و يا طرح و نقشه ای کاری بی فايد ه و نتيجه است که جنبه آموزشی ند ارد. هيچکس پرواز کردن را با پرواز کردن نمی آموزد!
به قول ويلهلم نيچه «هر آن کس که می خواهد پرواز کردن را بياموزد ابتدا بايستی ايستادن و راه رفتن و دويدن و صعود کردن را ياد بگيرد».
کار آموزش «مات در دو حرکت» را چگونه شروع کنيم؟
بهترين راه آموختن عمل است و شما آنچه را که انجام می د هيد ياد گرفته ايد. اين مسائل را تا آنجا که ممکن است بايد به تعد اد ی مسائل کمکی مربوط به آن تقسيم نماييد که قابل تفکر و ساده تر برای نوآموزان باشـد، قطار اند يشه را به حرکت د ر آوريـد! جورج پوليا د رباره حل مسائل قول مشهوری دارد به اين مضمون که : «اگر نمی توانی مسئله ای را حل کنی مسئله آسان تری وجود د ارد که آن را هم نمی توانی حل کنی، آن را پيد ا کن».
بنابراين از تجزيه مسئله اصلی به رشته مسائل کمکی که د سترسی به مجهول آن آسان تر و مشابه آن باشند آغاز می کنيم. بد ين معنی که مجهول تازه به راحتی و آسان تر از د اد ه ها استخراج شود و به تدريج د انش يافتن مجهول مسئله اصلی مهيا شود.
پوليا د ر کتاب خلاقيت رياضی می گويد : «مسئله کمکی به مسئله ای گويند که بايد به آن توجه يا روی آن کار کنيم. اين توجه يا کار به خاطر خود اين مسئله نيست بلکه به اين خاطر است که به حل مسئله ديگری، يعنی مسئله اصلی ما کمک می کند. مسئله کمکی وسيله ای است برای رسيد ن به هد ف، اين وسيله راه رسيد ن به هد ف را هموار می کند. مسئله اصلی هد ف ماست و د ر انتهای مسير قرار دارد». زنجيره ای از مسائل کمکی در طول مسير می توانند :
– به تمرکز و کشف عناصر مسئله اصلی کمک کنند.
– مشوق اند يشه شوند، بار مثبتی به تفکر د هند و گام های مسئله اصلی را جلو ببرند.
– نقش محرک بيابند و به واکنش ها سرعت د هند. شيمی د انان به اين محرک ها کاتاليزور می گويند. چنين مسائلی د ر واقع القاء کنند ه اند يشه ها هستند.
روش تجزيه و ترکيب مجد د مسئله، عملياتی برای فهم و حل مسئله است. تجزيه مسئله اصلی – کل- به يک رشته مسائل کمکی و بار د يگر با ذخيره د انش حاصل از آنها به مسئله اصلی – کل – روی آورد ن اين است راهی که د رک ما را نسبت به مسئله اصلی به تد ريج د گرگون می کند و دورنمای روشن تری برای حل آن به ما می د هد. به عبارت ديگر در اين روش با ايجاد يک سری مسائل کمکی لحظات متفاوت پروسه مات در دو حرکت تمرين می گردد. مسائل «مات د ر د و حرکت» را می توان به پنج سطح تج
زيه کرد :
سطح اول : عنصر شرط اين مسائل معلوم است و سفيد با توجه به اين راهنمايي – يعنی حرکت سياه – حرکت اول (مجهول) را به آسانی پيد ا می کند و د ر حرکت بعد مات می کند.
سطح دوم : سياه حرکت نمی کند. يعنی شرطی د ر مقابل سفيد وجود ند ارد و سفيد با دو حرکت پياپی سياه را مات می کند. در اين سطح مات های دو حرکتی در حالت استاتيک تمرين می شوند و فراگيران می آموزند که در دو حرکت مات را بسازند.
سطح سوم : اين مسائل بر د و بخش اند : -1 مسائلی که د ر آن حرکت اول سفيد معلوم است و -2 مسائلی که د ر آن حرکت د وم سفيد معلوم است. د ر هر د و بخش عنصر شرط مشخص نيست. بد ين ترتيب تفکر بر اين مسائل يکبار با تمرکز بر حرکت اول و بار د يگر با توجه به حرکت د وم شروع می شود. اين د و روش تفکر برای رسيد ن به مات يعنی يکبار از اول به آخر – مبد أ به مقصد- و بار د يگر از آخر به اول – مقصد به مبد أ – نکته ای مهم د ر ياد گيری است.
سطح چهارم : د ر مسائل اين بخش شرط مشخص نيست ولی د اد ه ها مشخص اند و با د و مهره نامبرده و معلوم شاه مات می شود. مهارت د ر همکاری و حرکات مرتبط به يکد يگر نکته اين مسائل در مات های دو حرکتی است.
سطح پنجم : «مات د ر د و حرکت» بد ون هيچگونه راهنمايی است. حال می توانيم اين مسائل را حل کنيم.
پس همه مراحل را اد غام می کنيم. با توجه به د اد ه ها بايد شرط مسئله را حد س زد و با مرتبط کرد ن د اد ه ها و مجهول بوسيله شرط مسائل حل شوند. بنابراين کار ذهنی حل کنند ه را می توان به مثابه نيرويي د انست که به تجربه های حاصل از مسائل سطوح پيشين جان تازه ای می د هد و بين آن تجارب و اين مسائل ارتباط برقرار می کند و نقش بسيج کنند ه و تنظيم کنند ه د ر هنگام تفکر بر اين مسائل را نيز د ارد.
تقويت هوش ديداری است! با دانستن قواعد بازی می توان قابليت تصور و تجسم نوآموزان را ارتقاء داد. تجسم پایه اصلی بازی شطرنج است! بدون داشتن مهارت های تجسم سازی و خلق رابطه های ذهنی چگونه می توان شطرنج بازی کرد؟ ایده ها از تجسم پوزيسيون ها بوجود می آيند!
لذا تصور و تجسم وضعيت های ساده تا دشوار در شمار زيادی دياگرام تمرين می شود. با دانستن چند قاعـده ساده شطرنج، عموم کسانـی که خواهان تمرکز و دقت بيشترند می توانند از اين کتاب با روشی اصولی بهره ببرند.
مبانی شطرنج را می توان به قواعد درک زبان تشبيه کرد.
برای آموختن يک زبان اساس فعاليت های عقلی ما بر پايه گوش کردن و حس شنوايي است ولی در شطرنج حس بينايي جايي برجسته دارد و سهمی اساسی ايفا می کند.
به اين ترتيب درست ديدن و تصور کردن – تجسم – وضعيت ها به طور کلی آن فنی است که بايد گام به گام فراگرفته شود. منظور ما از درست ديدن، نگاه کردن است. عمل ديدن خود به خودی و واکنشی است و فرآيند فيزيولوژی ديدن در سلسله اعصاب بدن انسان به شکل خودکار است. همه ما به آسانی و به طور طبيعی می بينيم! اين توصيف از فعل ديدن به هيچ وجه کافی نيست و به درد شطرنج نمی خورد و مانند آن است که از يک قطعه عظيم يخ شناور به قسمت بيرون از آب اشاره کنيم و بخش بزرگتر آن را در زير آب ببينيم.
نگاه کردن عملی ارادی است و کاوشی بصری محسوب می شود. نگاه کردن علاوه بر ديدن اشياء به روابط آنها نظر دارد و به نحوی توانايي در فهم و معنی بخشيدن به اطلاعاتی است که از طريق چشم ها دريافت می شود. تفاوت ديدن و نگاه کردن را می توان مشخص تر نمود :
در اين دياگرام مهره های سفيد و سياه ديده می شوند. (ديدن)
حال آنکه شاه سياه مات است. (نگاه کردن)
جاکوب برونوفسکی، رياضيدان و فيلسوف برجسته در کتاب «سرچـشمه های دانش و تخيل» می نويسد : «توانايي های ما در زمينه حافظه و تخيل، نمادسازی و نشانه گذاری همه مشروط به قوه بينايي هستند. بينايي بر اين گونه تسلسل ها و چگونگی تفکر درباره آنچه در ذهن پديدار می شود، غلبه دارد.»
با اين توضيحات می توان پی برد که کار چشم بخشی از ذهن است و «نگاه کردن» بيشتر مربوط به فعاليت های مغز است تا چشم.
پژوهشگران برجسته در کشورهای مختلف مانند فورستر از آلمان، پوتزل از اتريش و پنفيلد از کانادا بر اين باورند که : «هر انسانی تعداد بی شماری از علائم را از محيط اطراف خود دريافت می کند. انعکاسی که اين محرک ها در شبکيه چشم به وجود می آورد از طريق رشته های عصبی بسيار باريکی به نواحی پس سری قشر مخ – که منطقه بينايي قشر مخ است- انتقال داده می شود. در اينجا تصوير بينايي به ميليون ها جزء تشکيل دهنده اش شکسته می شود زيرا ياخته های عصبی کارکردهايي تخصصی دارند. برخی ياخته ها جزئي ترين تفاوت رنگ را تميز می دهند، برخی ديگر فقط به خطوط صاف، منحنی يا شکسته پاسخ می دهند و باز گروهی ديگر از ياخته ها نسبت به حرکت از محيط به طرف يک مرکز، يا برعکس از خود پاسخ نشان می دهند. اين قشر «قشر بينايي اوليه» در واقع آزمايشگاهی جالب توجه است که تصويرهای جهان بيرونی در آن، به ميليون ها جزء تشکيل دهنده شان تجزيه می شوند. مجاور اين منطقه بخش ديگری قرار دارد که متخصصان آن را «قشر بينايي ثانويه» می خوانند. ياخته های اين ناحيه که در سر تا سر لايه فوقانی قشر مخ پراکنده اند محرک های بينايي را که از «قشر بينايي اوليه» به آنها رسيده است به گروه های کامل و پيچيده ای به نام طرح های پويا تبديل می کنند. اين ياخته ها تک تک مشخصات اشياء مشاهده را به ساختارهای کامل و متنوعی تبديل می کنند. (به نقل از کتاب «جهان گمشده و جهان بازيافته» اثر الکساندر رومانوويچ لوريا ترجمه حبيب اله قاسم زاده – دکتر رامين مجتبايي)
اين تحقيقات نشان می دهد که حجم فعاليت های عقلی تاچه اندازه بر چشم ها اتکا دارد و اساساً بسياری از جلوه های هوشمندی مانند فکر کردن، فهميدن و مشاهده کردن بستگی به فهم ديداری دارند. به همين دليل بازي شطرنج برپايه حس بينايي فعاليتی عقلی و در حوزه هوش ديداری است. هوش ديداری توانمندی ما در درک پديده های ديداری است. توانايي تفکر با تصاوير و يا به طور خاص با مهره و پوزيسيون هاست و تفاوت آن با هوش به طور کلی در ويژگی بی واسطه آن است.
نوآموزان با ويژگی های تفکر ديداری ناآشنايند! اين درست است که می توان پس از بازی های فراوان به صورت نسبی بر بازی خود تسلط يافت، اما اين عمل ناخودآگاه اتفاق می افتد و به شيوه ای مطلقاً ساختاری بازی می شود. چيزی شبيه سخن گفتن کودکان که بدون آموزش دستور زبان گفتگو می کنند. آنها نمی توانند بخوانند و بنويسند و يادگيری زبان را در حد مکالمه روزمره می دانند ولی به طور کلی سواد ندارند که از امکانات بسيار متنوع کلام برای بيان افکار و احساسات خود استفاده کنند. بر اين قياس می توان استنباط کرد که افرادی بدون داشتن سواد ديداری شطرنج بازی می کنند. اين سطح از بازی به ميزان همان سطح از محاوره کودکان است. سواد ديداری در شطرنج آموختنی است و نياز به تعريف، تمرين، مشاهده و بازی دارد.
سواد ديداری در شطرنج از ابزارها و نشانه های هوش ديداری است. توانايي ساختن و فهميدن پوزيسيون ها و الگوهای مؤثر در بازی است و مفاهيـم، اصول، قواعد حاکم بر مهره ها و حـرکت ها، فنون و يا تکنيک های متنوع مراحل مختلف بازی را در برمی گيرد. فهم اين قواعد تقريباً همان اهميتی را دارد که صرف و نحو در ساختن جملات دارد. اين ذات بازی شطرنج است که رابطه گسترده ای ميان هوش و پوزيسيون ها بوجود می آورد.
تفاوت نقش شطرنج در افزايش هوش ديداری با ساير بازی های فکری را می توان ارزيابی کرد. مثلاً در بازی فکری «جورچين» شما بايد قطعات موجود در تصوير را در کنار هم بچينيد و به شکل يک مربع در آوريد.
مشابه اين مسئله تمرينات منظمی در درس ها داريم مثلاً :
در اين دياگرام مهره ها را به نحوی جابجا کنيد که شـاه سياه مات گردد. در اين مـسئله پوزيــسيون نهايـي ما يـک وضعيت ذهنی است که دو مشخـصه دارد : 1- کيـش شـاه و 2- عدم فرار آن. در مسئله قبل پاسخ مشخص و مربع است ولی در اينجا پاسخ مشخص نيست فقط مشخصه های آن معلوم اسـت. به جای اشـکال هندسـی که اضلاع شــان راهنمـای حل مسئله اند حرکات مهره ها و طـرز رابطه آنها با يکديگـر قرار دارد که پوزيسيون مات را را به وجود می آورد. در واقع برمبنای تفکر ديداری «طرح» در شطرنج يعنی استفاده ی خاص از مهره ها.
بنابراين برای آموزش سواد ديداری همانند ياد گرفـتن خواندن و نوشتن بايد از پايه شروع کرد و الفبا را آموخت. از اين لحاظ کتابی که در دست داريد در دو بخش تدوين شده که بخش اول آن در واقع ويرايشــی بر درس ها و تمـرينات کتاب «شطرنج و درک مسائل بنيادی – پايه 2» است و بخش دوم با مسائلی نوين راهنمای شما برای آموزش و بيان سواد ديداری است.
دانش دادگر – فروردين 94
