کتاب پایه یک : کتاب کار گام دوم

کتاب کاری است که اجزاء بازی ها را خارج از بازی و در قالب مسئله بررسی و برجسته می کند. تمرين حرکات، زدن مهره ها، تعويض، خارج شدن از کيش، حمله و دفاع کردن، قلعه رفتن و شرایط آن و بالاخره آموزش مات در يک حرکت به صورت مراحل از آسان به دشوار موضوع آن است. به طوری که نوآموزان پس از هر درس می توانند با حل مسائل آن تسلط کافی بر مباحث پیدا کنند.

 

سخنی با بزرگترها :paye1

يکی از مباحث اساسی تحقيقات نظری در روش آموزش، يافتن ديدگاهی است که از آن منظر مسائل به ساده ترين صورت ممکن ديده و فهميده شونـد. توجه به تصاوير مدل کمکی است کـه دريافت و فهم معانی را به مراتب سهل تر از درک آن در جملات می کند زيرا معنا مستقيماً قابل ديدن و انتقال است. تصوير سيب برای همه دنيا يکی است و احتياجی به تفسير ندارد.
در اين باره خانم دونيس اِد انديس استاد دانشگاه بوستون امريکا در کتاب معروفش «مبادی سواد بصری» می نويسد: «ما به علت های گوناگون همواره می خواهيم دانش و معارف خود را با شواهد بصری تقويت کنيم. مهم ترين دليل برای اين تمايل همان صريح و مستقيم بودن تصاوير يا پيام های بصری و در نتيجه نزديکی و الفت آنها با تجربيات واقعی است».
روشن است که ديدن تصاوير سريع انجام می شود و همه چيز به صورتی جامع هم تحليلی و هم ترکيبی است. چشمان ما هنگام فعاليت به انرژی ناچيزی احتياج دارد و تقريباً با سرعت نور می بيند و در کمتر از ثانيه بی نهايت خبر را به مغز منتقل می کند. معانی بدون واسطه قابل ديدن هستند، ديدن تاريکی همان تاريکی است و ديدن بلندی همان بلندی است! ديگر نيازی به رمزگشايی و توجه ذهنی کلمات به معنا نيست. بنابراين تصاوير نفوذ مؤثری در فهم و درک مفاهيم نوشتاری دارند.
امروز به طور کلی برای آموزش کارآمد تر، تصاوير را در تمام کتاب های درسی و حتی منطق می بينيد. استفاده از تصوير در کتب زبان و رياضی تقريباً در هر برگ است! ولی به طور خاص کتابهای تصويری بدون نوشته و يا با نوشته کوتاه کتابهای کودکانند.
اکنون کتاب کار گام دوم را در دست داريد و برای اولين بار يک کتاب تمرين و تصوير مفاهيم شطرنج راهی نو و هيجان انگيز در برابر کودکان و نوجوانانی که چيزی از شطرنج نمی دانند می گشايد.
هدف از ترکيب تصاوير دنيای ذهنی شطرنج – دياگرام ها – با تصاوير دنيای واقعی آماده کردن کودکان برای فهم بيشتر مفاهيم و بهره گيری آسان تر از مطالب کتاب است. اشتياق به تصوير نسبت به کلام و شاد مانی و رضايتی که کودکان هنگام ديدن تصاوير دارند مسائل را دلپذيرتر می کند. برای کودکان پيش دبستانی که خواندن نياموخته اند و معنای واژه ها را خوب نمی دانند و حتی تلفظ واژه های فنی را بلد نيستند و شنيدن اين کلمات برايشان بيشتر خنده دار است تا معنادار، تصاوير می توانند پيام را منتقل و درک مفاهيم را ساده تر نمايند.

 

بارها به خاطر کلمه ای درس را متوقف کردم و بر سر تلفظ درست و معنی آن با بچه ها گفتگو و تمرين کردم. در شطرنج کلماتی مانند: پوزيسيون، آن پاسان، تمپو، تقابل، تعويض، گامبی، مطلق، آچمز، فيانکتو و … کم نيستند.

 

کودکان به عنوان بيننده عمل می کنند و دانش آنان بر اثر چيزهايی است که ديده و می بينند و مسائل را از طريق تماشا تجزيه و تحليل می نمايند. اين تجربه زمينه خوبی برای آموختن بازی شطرنج است که يک بازی ديداری است و مشاهده در آن نقش اساسی دارد. درس ها را بی دليل گفتاری نکنيم و مفاهيم را با پرگويی پيچيده نسازيم. بچه ها اطلاعاتی که با چشم و نه گوش دريافت می کنند زود تر می فهمند و شطرنج اول از مشاهدات ساده شروع می شود و بعد به توانايی در انتـزاع می رسد و دوباره به مشاهده در سطح عالی تر برمی گردد فقط گره کار در اين است که اشتياق به ياد گيری را در کودکان برانگيزيم.
آموزش چيزی به کسی که تمايلی به يادگيـری آن ندارد ممکن نيست، انرژی به هـدر ندهيد و برنامه ريزی نکنيد! تا زمانی که بچه ها اشتياقی به يادگيری از خود نشان ندهند تمام کوشش های ما نقش بر آب است. ايجاد شوق و ذوق نسبت به شطرنج يکی از کارهای اصلی است. اين واقعيتی است که کودکان 5 يا 6 ساله را والدين شان به کلاس شطرنج می آورند. آنها از جاذبه های شطرنج اطلاعی ندارند. شطرنج را بلد نيستند که به آن علاقه نشان دهند. يک بار بعد از کلاس به پسر بچه ای گفتم: چند بار است که کتابت سفيد است و هيچ تمرين نمی کنی، پس چرا کلاس می آيی؟ گفت: مامانم دوست دارد من به کلاس شطرنج بيايم!

و يا اينکه : از بچه ای که می گفتند معنای لغات بسياری را می داند پرسيدند معنای ژاکت چيست؟ گفت: لباسی است که وقتی مامانم سردش می شود من می پوشم!
والدين با تجربه می دانند که وقتی برای فرزندانشان تصميمی می گيرند اين فقط يک آغاز است و نه چيزی بيشتر از آن، فرزندان بايد خود به لزوم آن تصميم پی ببرند.
پافشاری صوری بر انجام کاری چه از طريق فرمان، تقاضا، پاداش و تنبيه بر روی بچه ها کارساز نيست. کار مورد علاقه بچه ها به موضـوع آن ربطی ندارد بلکه عمدتاً کاری است که می توانند انجام دهند. آنان به آنچه که انجام می دهند علاقه دارند. هيچ بچه ای به کاری که از آن بيزار است دست نمی زند. از اين تجربه می توان به اين نتيجه رسيد که :
«غلبه توانايی بر ناتوانی» نام رمز آموزش به کودکان است. دانستن، عبور از موانع، موفقيت و پيروزی سرچشمه جوشان ميل و رغبت کودکان است. موتور «ماشين آموزش» کودکان توانايی آنهاست. بدين ترتيب مسئله از اين قرار می شود که اشتياق به يادگيری شطرنج با يادگيری شطرنج پديد می آيد.
اولين بار واسيلی سوخوملينسکی بر اين وضع معماگونه -پارادوکس- انگشت نهاد بنابراين برای خروج از اين وضعيت هيچ راهی نيست مگر آن که در عرضه آموزش شطرنج تحرک و جنبش وسيعی برپا کنيم. همه تلاش ها می تواند بر محور اين دو نکته قرار گيرد :
-1 چگونه به بچه ها آموزش دهند.
-2 چگونه بچه ها فعاليت کنند.
توضيح بيشتر اين است که به شکل های گوناگون فهم مطالب و مفاهيم شطرنج را آسان کنيم، از فاصله کتابهای شطرنج با کتابهای کودکان بکاهيم و زبان مطالب را تا جايی که ممکن است ساده و تصويری کنيم. بچه ها بايد بتوانند درس ها را تمرين کنند. آموزش دقت، تمرکز و هدف يابی حاصل کار بر همين تمرين هاست. در واقع اين ابزارهای تفکر که والدين برای درست انديشيدن فرزند انشان در به در به دنبال آنند اساس تمرينات شطرنج است. دسترسی به تمرينات مفيد و مؤثر دروس و بازيهای دو نفره از همان درس های ابتدايی به بچه ها فرصت تجربه الهام گيری از آموزش ها را می دهد. موفقيت و پيروزی های آغازين شادی و از پی آن اشتياق نيرومند به شطرنج را پديد می آورد. در اين مرحله مقام استاد شايسته آن کسی است که در شاگردانش انگيزه و کشش ايجاد کند و آنها را به جانب شطرنج سوق دهد و حتی آنها را مشتاقانه ناگزير از انجام تمرينات بنمايد.
پارادوکس سوخوملينسکی : اشتياق به يادگيری در يادگيری است! يک استراتژی ارزشمند آموزشی است که اجرای آن به دو تاکتيک منفصل و متصل -1 چگونه درس بدهند (روش ياد دهی)، -2 چگونه درس بخوانند (روش ياد گيری)، منوط و مربوط است.

دانش دادگر
آذر – 90

دیدگاه‌ها

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *